Metabolizma vücudun temel fonksiyonlarını devam ettirebilmesi için 1 gün içerisinde ihtiyacı olan minimum enerji miktarıdır.
Bazal Metabolizma ise; vücudun istirahat sırasında bir gün içinde harcadığı enerji miktarıdır. Bu total metabolizma hızının % 60 ına tekabül eder. Yani vücutta bulunan hücreler günlük alınan enerjinin % 60 ını normal şartlarda harcar. Geriye kalan enerjinin % 10–15 lik bölümü almış olduğumuz gıdaların emilimi sırasında harcanır. Bu enerji mide ve barsak hücreleri tarafından harcanır. Geriye kalan % 15–30 lik bölümü ise gün içinde bize hareketlilik sağlayan çizgili kaslar tarafından harcanır. Dolayısıyla gün içinde ne kadar hareketli olur ve egzersiz yaparsak, metabolizma hız oranı da o kadar artmış olur.
Bazal Metabolizmanın çalışma hızını etkileyen faktörler:
- Yaş: Her yaşın belirli bir bazal metabolizma hızı vardır. En hızlı olduğu dönem 15–30 yaş arasıdır. 30 yaşından sonra metabolizma yavaşlamaya başlar Özellikle menopoz sonrası metabolizma hızı iyice azalır.
- Genetik: Aile de kilolu olanların çocukları da kilolu olabilir. Bu doğuştan metabolizma hızını etkiler.
- Sürekli kilo alıp vermek de metabolizmayı yavaşlatır.
- Metabolik hastalıklar:
- Troid bezinin hızlı çalışması metabolizmayı hızlandırırken; yavaş çalışması yavaşlatır.
- Böbrek üstü bezinden salgılanan kortizon hormonunun fazla olması halinde metabolizma yavaşlar.
- Pankreastan salgılanan İnsülin hormonunun fazlası (Hipoglisemi) da metabolizmayı yavaşlatır.
- Cinsiyet: Erkeklerin hem Bazal hem total metabolizma hızı daha fazladır. Bunda erkeklerde bulunan çizgili kasların ağır ve daha güçlü olmasının büyük etkisi vardır.
- Gün içinde aşırı karbonhidrat (Şeker, makarna, pirinç, hamurlu gıdalar tatlılar) metabolizmayı yavaşlatır.
- Stres ve depresyon metabolizmayı yavaşlatır.
- Uzun süreli çok düşük kalorili diyetler metabolizma hızını yavaşlatır.
Metabolizma hızınızı artırmak için;
- Güne uyanır uyanmaz 1 bardak su içerek başlayın.
- Uyandıktan sonra kahvaltınızı ilk yarım saat içerisinde yapmaya özen gösterin.
- Günde 10-12 bardak su tüketin.
- 2,5-3 saatte bir beslenerek, metabolizmanızın düzenli çalışmasını sağlayın.
- Eğer kişinin herhangi bir problemi yoksa gün içerisinde 2 fincan yeşil çay, 2 fincan kahve içebilir.
- Hamur işleri metabolizmanızı ağırlaştırır, o nedenle tüketmekten kaçının.
- Et, tavuk, balık, yumurta, süt, yoğurt gibi protein ağırlıklı beslenme metabolizmanızı hızlandırır.
- Kışın vücudumuz ısı değişikliğine uyum sağlayabilmek adına harcadığı enerjiyi düşürmektedir. Bu nedenle metabolizmanın canlandırılması için fiziksel aktiviteler artırılmalıdır. Haftanın 2 günü orta tempolu 45 dakikalık yürüyüşler iyi gelecektir
- Özellikle lifli besinler tercih edilmelidir.
- Zencefil, zerdeçal ve tarçın gibi baharatlar metabolizmanızın hızlanmasına yardımcı olur. Her akşam 1 kase yoğurdun içerisine 1 çay kaşığı bu baharat karışımını ekleyerek tüketebilirsiniz.
- Eğer tiroit ve hipertansiyon hastalığınız yoksa sabahları aç karnına 1 çay kaşığı tere tohumunu çok az balla karıştırarak tüketebilirsiniz.
- Yapılan son çalışmalarda diyette kalsiyum arttırılmasının yağ yıkımını hızlandırarak kilo vermeyi desteklediği ortaya kondu. Süt ve süt ürünleri, pekmez, fındık, yeşil yapraklı sebzeler ve kuru meyveler iyi birer kalsiyum kaynağıdır.
- Soğan ve sarımsağın içinde yer alan alicin maddesi kan dolaşımını uyarıyor, sindirimi harekete geçiriyor, vücuttaki fazla suyun atılmasını sağlıyor. Bunun yanı sıra metabolizmayı hızlandırarak, yağ yakımını arttırıyor.
- Yapılan bir çalışmada yemekten önce tüketilen yarım greyfurdun kilo vermeye yardımcı olduğu ortaya kondu. .
- Fazla ya da az uyumak metabolizma hızını olumsuz yönde etkiliyor. Bu yüzden uzmanlar günde en az 6, en fazla 8 saat uyumanızı öneriyor. Vücudumuz için en sağlıklı uyku saatleri ise gece 23.00- 06.00 arasıdır. Bu saatlerde uyanık olmak metabolizma hızı üzerinde olumsuz etki yaratacaktır.